Η ΘΠΠ της Γυάρου, ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000, αποτελεί ένα πρωτοπόρο παράδειγμα ολοκληρωμένης διαχείρισης, καθώς, συνδυάζει την προστασία της βιοποικιλότητας με την ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού. Η Μελέτη αποσκοπεί στην αξιολόγηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικοοικονομικών και διοικητικών επιπτώσεων που απορρέουν από τη δημιουργία και τη λειτουργία της ΘΠΠ κατά την περίοδο 2013-2024, με έμφαση στη βιοποικιλότητα, την αλιεία, τη διακυβέρνηση/φύλαξη και τη διαβούλευση/περιβαλλοντική ενημέρωση – ευαισθητοποίηση.
Το 2013 με πρωτοβουλία του WWF Ελλάς ξεκινά ένα φιλόδοξο πρόγραμμα προστασίας και διαχείρισης για τη χερσαία και θαλάσσια περιοχή της Γυάρου. Ένα πρόγραμμα που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε υιοθετώντας καινοτόμες πρακτικές και στο οποίο συμμετείχαν ποικίλοι φορείς και οργανώσεις, εμπλουτίζοντας με σημαντικά στοιχεία έρευνας τη γνώση για την περιοχή, διαμορφώνοντας το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της, και τελικά θεσμοθετώντας την ως Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή (ΘΠΠ). Στα χρόνια που ακολουθούν μέχρι σήμερα (2024), πραγματοποιούνται έργα και δράσεις που αφορούν όχι μόνο τη βιοποικιλότητα, αλλά και την πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά και τη “διασύνδεση” της Γυάρου με τη Σύρο και την Άνδρο.
Το WWF Ελλάς ανέθεσε στην ΟικοΜ ΕΠΕ την αξιολόγηση των επιμέρους δράσεων που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν κατά την περίοδο 2013–2024 στην περιοχή. Στόχος ήταν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα που θα διασφαλίσουν την ορθή διαχείριση της περιοχής στο μέλλον, αναδεικνύοντας τα πλεονεκτήματα, αναγνωρίζοντας τις ελλείψεις και προσδιορίζοντας τα σημεία που χρήζουν βελτίωση.
Για τη σύνθεση μιας τεκμηριωμένης και ολοκληρωμένης εικόνας των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων της ΘΠΠ συγκεντρώθηκαν δεδομένα από πλήθος ερευνητικών έργων και επιμέρους δράσεων προστασίας και διαχείρισης, σχετικά με κρίσιμα θέματα, όπως η καταγραφή της χερσαίας και θαλάσσιας βιοποικιλότητας, η αξιολόγηση της κατάστασης των οικοτόπων, καθώς και η αλιευτική έρευνα για την εκτίμηση της κατάστασης των ιχθυοπληθυσμών και η ανάλυση των επιπτώσεων της αλιείας στις θαλάσσιες κοινότητες. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε ενδελεχής ανασκόπηση επιστημονικών δημοσιεύσεων και τεχνικών εκθέσεων, οι οποίες κάλυπταν τη γεωγραφική και χρονική εξέλιξη των φυσικών και ανθρωπογενών στοιχείων της περιοχής.
Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε, άντλησε γνώση από τις διεθνείς πρακτικές, αλλά προσαρμόστηκε στις ειδικές ανάγκες της ΘΠΠ της Γυάρου, εξασφαλίζοντας ολοκληρωμένη και αξιόπιστη αξιολόγηση με βάση τη σύγκριση του 2013 με το 2024, με έμφαση στην εφαρμοσμένη διαχείριση.
Η εφαρμογή της μεθοδολογίας αφορούσε τους παρακάτω τομείς: I.Τύποι οικοτόπων και είδη, II. Αλιεία, III. Διακυβέρνηση, IV. Επόπτευση – Φύλαξη και V. Διαβούλευση & Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση. Η αποτίμηση των επιπτώσεων πραγματοποιήθηκε με βάση επιλεγμένους δείκτες αξιολόγησης.
Η Μελέτη κατέδειξε πως η ΘΠΠ Γυάρου αποτελεί ένα επιτυχημένο παράδειγμα προστασίας περιβαλλοντικών πόρων, με σημαντική πρόοδο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη βελτίωση της επιστημονικής γνώσης και την ενίσχυση της συνεργασίας με την τοπική κοινωνία. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων προκλήσεων, την ενίσχυση των δράσεων αποκατάστασης και τη βελτίωση της διακυβέρνησης, ώστε να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της περιοχής.
Η ΘΠΠ της Γυάρου αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα πρωτοβουλίας που ξεκίνησε από το ενδιαφέρον και το όραμα μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης και εξελίσσεται σε πρότυπο διαχείρισης μιας προστατευόμενης περιοχής, υπό την ευθύνη της κεντρικής διοίκησης.
